توسعه و ظهور فناوری ها و نوآوری های نوین در جهان، باعث ایجاد واژه “جهانی شدن” شده است. جهانی شدن همانند هر واژه و مفهومی، دارای چارچوب تعریف خاص خود می باشد که اگر بدان توجه نشود، در بکارگیری این واژه دچار اشتباه خواهیم شد. هدف از تهیه این مقاله، آشنایی با مقوله جهانی شدن از دیدگاه صاحب نظران این حوزه، بررسی مدل های آن و بررسی رابطه تجارت الکترونیکی و جهانی شدن می باشد.

۱- تعریف و مفاهیم جهانی شدن :

در متون و منابع مختلف، تعاریف متعددی از جهانی شدن به عمل آمده است. در تمام تعاریف به عمل آمده، سعی بر آن است تا معیارهایی برای تعریف این واژه ایجاد شود. در ادامه، مهمترین این تعاریف بیان می شود:

ـ براساس تعریف آکاند و همکاران وی در جهانی شدن، دو ویژگی اصلی و متمایز وجود دارد که عبارتند از : وابستگی متقابل و ارتباطات

ـ اوهیرنان نیز جهانی شدن را به مفهوم وابستگی میان ملل گرفته است، تعریف وی از جهانی شدن صرفا تعریف اقتصادی است و متعتقد است در جهانی شدن این وابستگی ها در بازارهای جهان گستر ایجاد می شود که در چنین بازارهایی کالا, خدمات و یا سرمایه مبادله می شود.

ـ تعریف ارائه شده از سوی گیبس و همکاران وی در سطح بنگاه بوده و جهانی شدن را معادل میزان درگیر شدن شرکت ها در تجارت و رقابت بین الملل می دانند.آنها معیارهای جهانی شدن را به ۵ دسته تقسیم کرده اند :

الف) داشتن دفتر مرکزی در خارج از کشور

ب) داشتن نمایندگی در کشورهای خارجی

پ) میزان خرید بین المللی به عنوان سهمی از خرید کل

ت) میزان فروش بین المللی به عنوان سهمی از فروش کل

ث) میزان مواجه شدن شرکت ها با فشارهای رقابت جهانی

ـ کرامر، معتقد است جهانی شدن، رشد ارتباطات جهانی ورای مرزهای جغرافیایی براساس جریان سرمایه، افراد و اطلاعات می باشد.

رابطه تجارت الکترونیکی و جهانی شدن :

الف ـ نظریه پیترسون :

پیترسون معتقد است پدیده اینترنت به عنوان بخشی از پیشرفت تکنولوژی اطلاعات در عصر حاضر، تاثیرات بسیار عمیقی بر جنبه های مختلف اقتصادی، سیاسی و اجتماعی داشته است. از جمله می توان به تاثیرات شگرف اینترنت بر عرصه تجارت و بازرگانی اشاره کرد که باعث یکپارچگی بازارها شده است. اینترنت علاوه بر اینکه می تواند کارایی تبادلات بازار را افزایش دهد، می تواند فرآیندهای یادگیری را درمورد فعالیت های بین المللی (International Operations ) افزایش دهد، این فرآیند یادگیری، از طریق دسترسی سریع و آسان به اطلاعات بازارهای بین المللی امکان پذیر است. بنابراین اینترنت اثرات بسیار زیادی بر فرآیندهای جهانی شدن دارد و حتی می تواند ماهیت این فرآیندها را نیز تغییر دهد.

ب ـ مطالعات کرامر:

تحقیقات کرامر و همکاران وی نیز (Kraemer et.al,2002 ) نشان داد که تجارت الکترونیکی تاثیر مستقیم و معنی داری بر جهانی سازی دارد. این تحقیق بر روی ۲۱۳۹ شرکت انجام شده است که کشورهای مورد مطالعه از کشورهای برزیل، چین، دانمارک، فرانسه، آلمان، ژاپن، مکزیک، سنگاپور، تایوان و امارات متحده امریکا و از میان بخش های مختلف انتخاب شده اند.

پ ـ مطالعات راسون:

تحقیقات راسون و همکاران وی (Rosson et,at,2001 ) در زمینه اینترنت و چند ملیتی شدن SME ها نشان می دهد که صرفا داشتن وب سایت در اینترنت به معنی ورود به بازارهای جهانی نخواهد بود. بلکه مهم ترین مسئله این است که شرکت ها بتوانند مشتریان هدف را به سمت وب سایت های خود بکشانند و از این طریق آن ها را ترغیب نمایند تا خرید های خود را از طریق اینترنت انجام دهند. تمام شرکت های مورد بررسی از همان مراحل اولیه خود به دنبال این بوده اند که به صورت بین المللی عمل کنند نه به صورت محلی. البته برخی از شرکت ها هم بوده اند که وب سایت ایجاد کرده ولی به دنبال این نبوده اند که از این طریق به بازارهای بین المللی دست پیدا کنند.

ت ـ مطالعه دو:

مطالعه دو (Du.2003 ) در زمینه بررسی چالش های مدل جهانی شدن بنگاه های چین، نشان داد که بنگاه های بین المللی چین، با افزایش سطح استفاده از تجارت الکترونیکی توانسته اند در رقابت های جهانی ، عملکرد بهتری داشته باشند . تجارت الکترونیکی می تواند حلال مشکلات جهانی شدن و ارتباط بهتر با مشتریان در سطح جهان شود. همچنین در مورد بنگاه های کوچک چین، بهترین مدل برای جهانی شدن را مدل نوآوری می داند تا هر زمان که بنگاه ها شانس پیروزی در سطح جهان را پیدا کردند، از آن استفاده نمایند. برای رسیدن به این هدف، بهترین ابزار، تجارت الکترونیکی و اینترنت می باشد.

همانگونه که از شواهد تجربی بیان شده می توان نتیجه گیری کرد، تجارت الکترونیکی و جهانی شدن، مکمل و پیش نیاز یکدیگر می باشند. بدین معنا که ظهور و گسترش تجارت الکترونیکی (که شامل استفاده از فناوری های ICT مانند اینترنت نیز می شود) جهانی شدن را آسان تر و کم ریسک تر می سازد.بنگاه هایی که به دنبال فعالیت در سطح جهانی هستند خواستار کاهش هزینه ها می باشند که این امر به کمک تجارت الکترونیکی محقق می شود، زیرا تجارت الکترونیکی موجب شناسایی بهتر رقبا و بازار ، کاهش هزینه های مبادلاتی ، هزینه های جستجو و هزینه های انبار و افزایش سطح مطلوبیت مشتریان جهانی میشود.در عین حال فرصت های جهانی شدن را در هر یک از مدل های جهانی شدن که در قسمت قبل بیان شد با ضریب اطمینان بالا و کاراتر در اختیار بنگاه ها و SMEs قرار می دهد.در مقابل هدف تجارت الکترونیکی ، انجام تعامل و مبادله در سطح جهان و بدون مرزهای جغرافیایی می باشد که این مهم بدون مقوله جهانی شدن و جهانی سازی بدست نخواهد  آمد. البته رابطه جهانی شدن و انواع تجارت الکترونیکی نیز متفاوت است. بگونه ای که رابطه روش تجارت الکترونیکی B2B و جهانی شدن بسیار بیشتر و روش تجارت الکترونیکی B2B موجب توجه کم تر بنگاه ها به روش B2C شده و در نتیجه این روش در سطح جهان کم رنگ تر می شود. پس حتی می توان ادعا کرد تاثیر جهانی شدن بر روشB2C  منفی و بر روش B2B مثبت است.